Jewka Trzynczanka: Ciotko, co to sóm sztrómbandle abo haltry?
Pytała sie mie kiejsi jedna dziełuszka: ,,Ciotko, co to sóm sztrómbandle abo haltry? Nie pochodzi to łod sztrómu aji bandli? A haltry to znaci kogosi zastawić? Bo po nimiecku stoć, sie mówi halt.“ Śmiych mie pucił do niymoty, ale dybych sie śmioła, to by se myślała, że sie jisto z ni śmiejym i jeszcze by sie mógła dać do płaczu. A toch nie chciała.
,,Pój, siedni se łoto ku mie, jo ci powykłodóm, co je co. Tóż ty sztrómbandle, na kiere sie pytosz, to były taki łokróngłe szyrsi gumy, kiere sie nacióngały na pónczochi u wyrchu, aby sie pónczochi nie zrolowały i nie spadły po kostki, bo to by była gańba. Pónczochi sie nacióngły aż skoro pod brzuch i potym sie pozichrowały tymi sztrómbandlami, aby nie spadły. Bo wtedy, jak jo była młodo, to jeszcze żodne sztrample, jako sie teraz prawi pónczochóm aż do pasu, nie były. Niejpiyrwej były tak grubsi pónczochi a nieskorzi już były silónki a nikiere z czornóm piyntóm aji czornym poskym na postrzodku. Ale to musioł mieć wtedy człowiek aji znómości, bo to była takó podpudlówka.“,,A co to była ta podpudlówka ciotko, jo to jeszcze nie słyszała mamym mówić?“
,,Na, podpudlówka sie mówiło tymu, co nie szło tak jyny jako dzisio we sklepie kupić. Dzisio je wszeckigo dość i jeszcze człowieka pytajóm, aby co kupił i nie szeł po próznu ze sklepu. Wtedy, jak prziszło jyny porym por takich silónowych pónczóch, to trzabyło aji czekuladym kupić i po cichu jóm dać pod papiyr paniczce, co to przedowała, abyś pónczochi utypiła. A nikiedy jak łoczko na pónczosi powoliło i zaczyno sie pruć, to był aji taki warsztat, co ty pónczochi hoczkym sprawowali. Taki hoczek sie mi też kiejsi podarziło kupić i potym żech se już umiała aji sama pónczochi zreperować.
A teraz, co żeś sie pytała ło tych haltrach. To już było moderniejsi i kiero miała haltry, to już aji nikiedy była paradno, że nie musi sztrómbandle nosić. Jeszcze taki jedne móm schowane. Haltry były taki szyroki gumowy pas a na dole miały sztyry hoczki – z przodku dwa a ze zadku też dwa. Z drugi stróny hoczka była tako gumowo główka, kieróm sie wstyrciło pod pónczochym i zaczóngło sie jóm łokróngłym hoczkym. A aji sie stało, że sie czasym ta gumowo główka urwała i potym była piyrszo pómoc knefliczek, kiery sie wstyrciło pod hoczek. Nó, a po rokach już kierysi wynaloz ty dzisiejsi sztrample, kiere sie noszóm. A sóm aji taki ciyniutki jedwobne, po kierych sie ci już kabanie nie zeszulajóm i nie trzeba jich fórt rynkami pocióngać nadół.“
,,A ciotko, je to prowda, że kiejsi stare ciotki chodziły aji bez galot? Dyć jich musiało w zimie strasznie łoziómbać a aji musiały przeziómbnyć i potym jiść do dochtora. A miało to aji jaki wygody, jak chodziły bez?“ ,,Na aji to miało wygodym, bo nie musiały ciympnyć i kany stoły, tam ciepłe ze sebie puściły. To było w lecie, w zimie by już to było gorsi, bo by jim kopytka na nogach w kyrpcach zmarzły.“ Nó, aji na taki pytania nikiedy trzeba łodpowiedzieć tak, aby to łobóm strónóm pasowało.
Tych wiecy ni jyny w tych sztrómbandlach a haltrach sie za ty roki ku niepoznaniu kupa zmiyniło. Ale wtedy my miały aż takóm jakómsi euforyjym, jak sie nóm co pieknego podarziło kany utypić. Jedna drugi my pokazowały co i za kiela. Dzisio, jak wlezymy do sklepu, tak przegrzebujyny na wieszokach jako kury na trownikach, jak glisty z chrobokami chladajóm. To sie nóm podobo a to zaś ni a kiela razy ani nie wiymy, co by my se miały kupić. Wszeckigo je do wyboru, do koloru. Hołdy galatek, lajbików na wieszokach, kabani, kómbin, bótów, hantaszek, mantli, i każdy se kupi to, na co mu kapsa starci. Sóm my jednym słowym przemaszkiecóni a nikiedy se ani nie wozimy tego, co mómy i fórt sie nóm cosi nie zdo. Sama żech już je w rokach i miała bych se powiedzieć -Jewka, nie wymyślej, zedrzi co mosz. Bo jak sie pominiesz, to sie bedóm dziecka za głowym chytać. Ale dyć takich nas je wiyncej i tej radości nóm już wiela nie styko.
O autorce: Eva Szczerbová, rozená Suszková, se narodila 17. září 1938
v Písku u Jablunkova. Její matkou byla lidová vypravěčka Marie Suszková, známá
jako Chraścinka z Pustek. Ve svých patnácti letech začala pracovat v železárnách v Třinci, kde byla zaměstnána až do roku 1994. Pravděpodobně i pod vlivem své matky se začala poměrně brzy věnovat také psaní. Nejprve psala tzv. do šuplíku, od roku 2007 publikuje pod pseudonymem Jewka Trzynczanka.
Děkujeme autorce a vydavateli – spolku Ducatus Teschinensis – za souhlas s publikováním na našem portálu vybraných povídek z knihy Jako sie tyn żiwot zmiynio, kterou lze zakoupit v regionálních knihkupectvích.
Komentáře
